Καρκίνος του στόματος

  Άρθρο του Αθ. Ζακόπουλου που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 141 του ενημερωτικού περιοδικού "Τα νέα του ΤΥΠΕΤ"

Πολύς λόγος γίνεται τους τελευταίους μήνες και στη χώρα μας για τις δυσκολίες της υλοποίησης των σχετικών αποφάσεων περί απαγόρευσης του καπνίσματος στους περισσότερους δημόσιους χώρους. Η ουσιαστικότερη όμως οδός για να επιτύχουν το σκοπό τους αντίστοιχες διατάξεις, είναι πάντα η σε βάθος κατανόηση από τον πολίτη του βαθμού της επικινδυνότητας που εμπεριέχει για τον εαυτό του το συστηματικό κάπνισμα. Και στον τομέα αυτό, η κλινική εμπειρία και πολύχρονη επαφή με τους οδοντιατρικούς ή στοματολογικούς ασθενείς έχει δείξει ότι, ένα μεγάλο ποσοστό, αγνοεί την ύπαρξη του καρκίνου του στόματος, βασικότερος αιτιολογικός παράγοντας του οποίου είναι βέβαια το κάπνισμα. Και όμως, οι μορφές καρκίνου του χείλους, του στόματος και του ρινοφάρυγγα, συνολικά, αποτελούν την έκτη πιο συχνή κακοήθεια διεθνώς και μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο λόγω, κυρίως, μη έγκαιρης διάγνωσης. Τα κρούσματα καρκίνου αποκλειστικά στη στοματική κοιλότητα, ανέρχονται παγκοσμίως σε 300.000 ετησίως, κατατάσσονται, δε, σε τουλάχιστον 40 είδη, ποσοστό που αντιπροσωπεύει το 3-5% των καρκίνων όλου του σώματος.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Οι κυριότεροι αιτιολογικοί παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί για τον καρκίνο του στόματος, αλλά και για τις διάφορες προκαρκινικές καταστάσεις,  είναι οι εξής:

1.     Κάπνισμα.  Όπως έχει ήδη αναφερθεί πρόκειται για τον κυριότερο αιτιολογικό παράγοντα, πράγμα απολύτως λογικό αφού το στόμα αποτελεί την πρωταρχική πύλη εισόδου του τσιγάρου, αλλά και τον τόπο εναπόθεσης αυτού (χείλη) κατά την διαδικασία του καπνίσματος.

2.     Οινόπνευμα. Η χρήση οινοπνευματωδών ποτών συνδράμει στην καρκινογένεση μόνο σε συνδυασμό με το κάπνισμα και όχι από μόνη της.

3.     Ακτινοβολία. Και ειδικά η υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, κυρίως λόγω επαγγέλματος, ενοχοποιείται για νεοπλασίες στα χείλη και το δέρμα του προσώπου.

4.     Ιοί.  Όπως ο Epstein-Barr και συγκεκριμένα στελέχη HPV.

5.     Χρόνιοι ερεθιστικοί και τραυματικοί παράγοντες.  Όπως οξύαιχμα, κατεστραμμένα δόντια, προσθετικές εργασίες με κακά όρια ή οδοντοστοιχίες με μη καλή εφαρμογή, όταν δρουν ερεθιστικά/διεγερτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα.

6.     Άλλοι παράγοντες. Όπως η έλλειψη βιταμίνης Α, το σύνδρομο Plummer-Vinson ή νόσοι όπως η σύφιλη.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Η εικόνα με την οποία εμφανίζεται ο καρκίνος του στόματος και οι διάφορες προκαρκινικές καταστάσεις εμφανίζει μεγάλη ποικιλομορφία και, δυστυχώς, δεν είναι πάντα «θορυβώδης». Σε γενικές γραμμές, μπορεί να έχουμε την εμφάνιση λευκής, μη αποκολλώμενης πλάκας, ερυθρής περιοχής, ογκιδίου ή όγκου ή, συνηθέστερα, έλκους (μιας ανοιχτής πληγής δηλαδή) το οποίο δεν έχει προέλθει από κάποιο τραυματικό παράγοντα και δεν κλείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εντόπιση των βλαβών αυτών μπορεί να είναι οπουδήποτε στη στοματική κοιλότητα, συχνότερα όμως συναντώνται στις πλάγιες περιοχές του κάτω χείλους,  στα πλάγια χείλη της γλώσσας και στο έδαφος του στόματος. Εμφανίζεται συχνότερα στην τέταρτη δεκαετία της ζωής και οι άντρες έχουν το (θλιβερό) προβάδισμα έναντι των γυναικών, διαφορά όμως που χρόνο με το χρόνο μειώνεται καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί σημαντικά οι γυναίκες καπνίστριες.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Το βασικότερο από τα πράγματα που οφείλουμε να κάνουμε για να προστατεύσουμε τον οργανισμό μας είναι να φροντίσουμε έτσι ώστε κανένας από τους προαναφερθέντες αιτιολογικούς παράγοντες να μην αποτελεί καθημερινή πρακτική στη ζωή μας. Από εκεί και πέρα, οι κλινικοστατιστικές μελέτες επισημαίνουν ότι η έγκαιρη διάγνωση είναι το α και το ω στον καρκίνο του στόματος. Η νόσος αυτή έχει χαρακτηριστεί και ως «η νόσος των φτωχών» ακριβώς επειδή τα περισσότερα κρούσματα εμφανίζονται στις πιο φτωχές πληθυσμιακές ομάδες που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και στη σωστή ενημέρωση. Είναι άρα ανεπίτρεπτο στην Ελλάδα του 2010 και σε ένα όργανο του σώματος τόσο «οικείο» και εύκολα προσβάσιμο όπως το στόμα, να αφήνουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα μια αναίτια βλάβη χωρίς να εξεταζόμαστε από κάποιο εξειδικευμένο στοματολόγο ή, σε πρώτη φάση, από τον οδοντίατρο που μας παρακολουθεί. Σε αυτή ακριβώς την επονομαζόμενη «καθυστέρηση ασθενούς» οφείλεται σε ένα μεγάλο ποσοστό η χρονοτριβή στη διάγνωση και, κατά συνέπεια, στην ενδεδειγμένη θεραπεία του καρκίνου του στόματος (χειρουργική, ακτινοβολία, χημειοθεραπείες). Είναι χρέος μας λοιπόν, αφενός να διερευνούμε αμέσως την οποιαδήποτε παθολογική κατάσταση εμφανίζεται στη στοματική μας κοιλότητα και, αφετέρου (ιδιαίτερα εάν ανήκουμε στις ομάδες υψηλού κινδύνου), να πραγματοποιούμε σχολαστικά τον  εξαμηνιαίο στοματολογικό έλεγχο ρουτίνας ώστε να ανιχνευτούν τυχόν ανωμαλίες που βρίσκονται σε πολύ αρχικά, σχεδόν μη ορατά από κάποιον μη ειδικό, στάδια.